Haut um Dräikinneksdag iesse vill Leit och en Dräikinnekskuch, eng Galette des rois.
Am LOD (Lëtzebuerger Online Dictionnaire) fënnt ee fir dës Zesummesetzung deen heite Beispillssaz (https://lod.lu/artikel/DRAIKINNEKSKUCH1):
wien d’Boun a sengem Stéck Dräikinnekskuch fënnt, däerf sech d’pabeiers Kroun opsetzen
An dësem Bäitrag geet et mir manner ëm dës Traditioun oder ëm de Kuch u sech, mee éischter ëm e Wuert, dat ech haut méi genee wëll beschreiwen: pabeiers.
Pabeiers ass e schéint Beispill fir e Wuert, bei deem d’Klassifikatioun net evident ass, well et am Prinzip als normaalt Adjektiv (A) oder wéi am LOD-Saz ouni Endung, deemno als onverännerbaart Adjektiv (B) oder als éischt Element vun engem Kompositum (C) ka benotzt ginn.
- mat enger pabeiersser Kroun
- mat enger pabeiers Kroun
- Pabeierskroun
Fir déi dräi verschidde Fäll fënnt een och entspriechend Beispiller an Texter oder Dictionnairen. Déi eenzel Kategorië loosse sech relativ zouverlässeg duerch d’Kasusendung respektiv d’Orthografie differenzéieren. Beim einfachen Adjektiv sicht een am beschten eng Dativ-Konstruktioun (mat, vun), well d’Endung beim Adjektiv do am däitlechsten ass. Dat léisst sech séier mat engem normalen Adjektiv iwwerpréiwen: grouss –> mat enger grousser Freed / vun de grousse Kanner. D’Interpretatioun als Kompositum erkennt ee ganz einfach un der Zesummeschreiwung (et ass dann einfach ee Wuert, bei deem den Ufank groussgeschriwwe gëtt).
- eng Zort Lanter a Form vun enger faarweger pabeiersser Tiitche mat enger Liichtquell dran (wikipedia)
- mat enger pabeiers Serviette
- mat engem Pabeiersnuesschnappech, mat enger Pabeierstut
(awer och ouni Fouen-s am LWB: Pabeiertut, https://dico.uni.lu/?sigle=LWB&lemid=P00015)
Ech ginn elo net weider drop an, dass een d’Informatioun iwwer d’Material vun engem Géigestand net ëmmer mat engem Adjektiv oder enger Zesummesetzung muss ausdrécken, mee och en Attribut mat enger Prepositioun méiglech ass (eng Kroun aus Pabeier). Hei sinn déi eenzel Elementer vun der Nominalphras awer méi kloer ofgegrenzt a loossen am Fong kee weideren Interpretatiounsspillraum.
Dass sech Wierder wéi pabeiers esou ënnerschiddlech interpretéiere loossen, betrëfft och nach aner Stoffadjektiver wéi lieders, gummis oder plastiks. Hei goufen am Kader vun der Schnëssen-App scho méi Informatiounen iwwer dës Zort vu Variatioun gesammelt (Link). 744 Persoune sollten den däitsche Saz „Marie saß ganz gerade auf dem Leder-Canapé“ iwwersetzen. Et ass interessant ze beobachten, dass de Gebrauch als Adjektiv mat normaler Endung (liedersse Kannapee) vun deene meeschte Leit benotzt gouf (37,10 %, n=276). Op der zweeter Plaz ass d’Zesummesetzung Liederkannapee, allerdéngs ouni Fouen-s an domat relativ no un der däitscher Virlag (32,39 %, n=241). D’Form Liederskannapee gouf am drëttheefegste genannt (27,02 %, n=201), woubäi aus den Audiodateien net kann erausgelies ginn, ob et als onverännerbaart Adj. plus Nomen (lieders Kannapee) oder als Kompositum (Liederskannapee) ze interpretéieren ass. Et ass awer gutt ze gesinn, dass et – op d’mannst bei dësem Wuert – keng eendeiteg Preferenz gëtt.
Op där enger Säit gëtt et also eng grammatesch Variatioun, ob dat éischt Element flektéiert gëtt oder net (pabeiers vs. pabeierssen/-er). Bei der onverännerbarer Form ass et dann eng orthografesch Decisioun, ob et als ee laangt Nomen oder als Adj.+Nomen geschriwwe gëtt.
Bei der Schreifweis fënnt een nawell och Mëschforme wéi Pabeiers Nuesschnappecher. Déi sinn awer orthografesch net richteg; et ass entweeder e klengt Adjektiv oder eng Zesummesetzung. Allgemeng kéint een driwwer nodenken, fir esou Fäll am offizielle Reegelwierk vun der Lëtzebuerger Orthografie méi genee ze beschreiwen an och eng Varianteschreiwung (als Adj. oder Kompositum) zouzeloossen. Dës Variatioun ass zum Deel och schonn an de Beispillssätz vum LOD ze gesinn: fir den Auto ze wäschen, dinn ech gummis Stiwwelen un | fir de Scoutscamp brauch all Kand Gummisstiwwelen.