Wéini ass 'fir' bei 'fir ze' fakultativ?

Moie Liz,

et ginn effektiv eenzel Konstruktiounen, bei deenen een ‘ze’ oder ‘fir ze’ benotze kann, wéi bei dësem Saz zum Beispill:

Et ass näischt (fir) z’iessen am Frigo, mee ech hu keng Zäit, (fir) akafen ze goen.

Am Fong hu mer eng Reegel, déi seet: Den Uschloss fir e Finalsaz am Lëtzebuergeschen ass mat ‘fir ze’. Finalsätz sinn esou genannten ”Zwecksätz”, déi en Zil oder eben en Zweck beschreiwen. Dat kenne mer jo och schonn aus dem Kleesercherslidd: Bréng ons Saachen allerhand, fir ze kucken, fir ze schmaachen…

Dat ass quasi eng ökonomesch Infinitivvariant, fir net ëmmer missen en neien Niewesaz ze bilden. Soss wier et ëmmer: Bréng ons Saachen allerhand, fir dass mer se kucken, fir dass mer se schmaachen asw. Hei gesäit ee gutt, wéi wichteg den ‘fir’ an dësem Fall ass: Den ‘fir’ markéiert den Zweck, den ’ze’ ass just en Infinitivmarker (a bëssen ewéi am Engleschen den ‘to’).

Et heescht jo och ‘firwat’, wann een de Grond oder Zweck vun eppes wëll wëssen.

Wann een elo nach eng Kéier op deng Beispillsätz ageet, da gesäit een, dass de Saz mam Bic just en Zwecksaz erlaabt. D’Aktioun, engem e Bic ze ginn, huet den Zweck, dass déi Persoun domat mole kann. –> Firwat gëss du mir e Bic? …fir ze molen (fir dass du domat mole kanns).

Beim ‘Et-ass-Zäit’-Saz kann een e Finalsaz uschléissen (fir ze) oder en einfachen Infinitiv (ze). Ausserdem fält bei Sätz mat ‘et ass Zäit’ op, dass ‘fir’ och als Präpositioun fest mat dësem Ausdrock verbonnen ass: Et ass Zäit fir Kaffi. // Et ass Zäit, fir Kaffi ze drénken.

Den ‘fir’ mécht quasi de Spagat tëscht enger Präpositioun an enger Subjunktioun (Niewesazaleedung).

Weiderhin besteet awer nach d’Optioun, en einfachen Infinitiv mat ‘ze’ unzeschléissen: Et ass Zäit, Kaffi ze drénken.

Bei dëse Beispiller (näischt ze / Zäit ze) ass d’Argument also éischter, dass et zwou verschidde Manéiere gëtt, en Infinitiv unzeschléissen: mat ‘fir ze’ als Finalsaz/Zwecksaz oder mat ‘ze’ als einfachen Infinitivsaz.

Déi respektiv Variant ass ëmmer ofhängeg dovun, ob de Sazbau esou en Uschloss zouléisst. E Beispill, wou keen ‘fir’ erlaabt ass, wier: Mir sinn amgaang, doriwwer ze diskutéieren.

Déi meescht Sätz mat ‘fir ze’ ginn allerdéngs ongrammatesch, wann een den ‘fir’ einfach esou ewechléisst, well se keng Méiglechkeet hunn, en einfachen Infinitivsaz unzeschléissen (wéi däi Beispill mam Bic).

U sech géif ech also dovunner ausgoen, dass den ‘Zäit ze’ resp. den ‘näischt ze’ éischter Ausname mat zwou Optioune wieren – vläicht souguer um Däitschen orientéiert, wou de Finalsaz mat ‘zu(m)’ oder ‘um zu’ gebilt gëtt.

Falls dir (oder engem anere User hei) nach eng Konstruktioun afält, wou een den ‘fir’ kann optional ewechloossen, da schreift se w.e.g. heihinner. Ech beäntwerten och gäre weider Froen aus dësem Beräich!

P.S.: Hei nach en Extrait aus dem LWB (http://engelmann.uni.lu:8080/portal/WBB2009/LWB/wbgui_py?lemid=HZ00331):

Präp. beim Inf. nur: ze — du hues ze folléchen — hatt as nët méi ze hun — du bas nët ze beneiden […] — fir ze (drückt einen Zweck, eine Absicht oder eine Folge aus, entspricht dem deutschen: um zu, zum) — ‘t as nëmme fir ze schmaachen — ‘t as fir ze baschten — ‘t as fir geckeg ze gin […] — fir wat ze maachen?